Trong Thế Giới Giác Quan Của Con Người, Khứu Giác Và Thính Giác Tưởng Như Là Hai Ngả Rẽ Tách Biệt
Một bên trừu tượng và mơ hồ, bên kia sắc bén và trực tiếp. Nhưng rồi có những khoảnh khắc kỳ lạ xảy ra – nơi mùi hương thoảng qua không chỉ chạm đến ký ức mà còn làm dậy lên âm thanh, như một bản nhạc cũ bất chợt ngân vang trong tâm trí. Mùi đất sau cơn mưa khiến người ta nghe thấy tiếng nước lộp bộp trên mái tôn. Một làn hương gỗ cháy gợi lên tiếng củi kêu răng rắc trong đêm đông yên ắng. Vậy mối liên hệ nào khiến thính giác và khứu giác giao nhau ở tầng sâu thẳm của cảm xúc?
Bài viết này là phần tiếp theo trong chuỗi Sensory Memory – nơi chúng tôi khám phá sự giao thoa của các giác quan thông qua nghệ thuật tạo hương. Sau xúc giác và vị giác, hôm nay, chúng ta cùng đi sâu vào mối dây liên tưởng đặc biệt giữa mùi hương và thính giác: những âm thanh tưởng tượng từ mùi.
Khi Mùi Hương Gợi Ra Âm Thanh: Một Cơ Chế Liên Kết Đầy Bản Năng
Con người cảm nhận thế giới không chỉ bằng từng giác quan riêng rẽ mà bằng tổng hòa trải nghiệm đa tầng. Khi bạn ngửi thấy mùi bánh mì nướng cháy nhẹ, không chỉ khứu giác hoạt động – mà còn là trí nhớ, thính giác, xúc cảm: tiếng máy nướng “tách” một cái, ánh sáng buổi sáng lọt qua rèm cửa, và tiếng radio lẩm nhẩm ở góc bếp. Đó là hiện tượng đồng cảm giác (synesthesia) nhẹ – khi một kích thích ở giác quan này dẫn đến trải nghiệm ở giác quan khác.
Trong nghệ thuật tạo hương, nhiều nhà điều hương đã cố ý “gài” các lớp mùi có khả năng gợi âm thanh. Mùi ozone, chẳng hạn, thường được gắn với cảm giác của tiếng mưa – vì ta từng nghe và ngửi mùi ấy trong những cơn mưa đầu mùa. Mùi khói nhẹ khiến người ta liên tưởng đến tiếng lửa cháy tí tách. Những liên tưởng này không tự nhiên sinh ra, mà bắt nguồn từ việc các giác quan của ta từng ghi nhận chúng đồng thời – trong không gian, thời điểm cụ thể.
Khứu giác và thính giác, tuy nằm ở hai hệ thần kinh khác nhau, lại đều có liên hệ mật thiết với vùng não lưu trữ ký ức và cảm xúc: hồi hải mã (hippocampus) và hạch hạnh nhân (amygdala). Chính vì vậy, một mùi hương có thể đánh thức âm thanh từng vang lên cùng lúc – tạo ra trải nghiệm liên giác quan sống động.
Không Gian & Trải Nghiệm: Nơi Thính Giác Gặp Gỡ Mùi Hương
Để hiểu vì sao một mùi có thể gợi nên âm thanh, ta cần xét đến không gian mà mùi đó từng hiện diện – và trải nghiệm cảm tính kèm theo.
Mùi của mưa & âm thanh của nỗi tĩnh lặng
Bạn có bao giờ ngửi thấy mùi đất sau mưa và lập tức nghe vang vọng tiếng mưa rơi trên mái tôn? Hơi nước, ozone, nhựa cây ẩm tạo nên một tổ hợp mùi “ướt” đặc trưng, vốn thường gắn với những âm thanh đặc biệt: tiếng gió rít qua cửa sổ, tiếng nước rơi tí tách, tiếng xe đạp lướt qua vũng nước. Đây không chỉ là trí nhớ, mà là sự chồng lớp của cảm xúc: cảm giác lạnh trên da, mùi ẩm trong không khí, và âm thanh của cô đơn, của thời gian chậm lại.
Mùi khói & âm thanh của ký ức hoài niệm
Mùi khói gỗ – dù từ lò sưởi, bếp củi hay giấy đốt – luôn gợi đến một vùng ký ức có âm thanh: tiếng gỗ nổ tanh tách, tiếng thì thầm bên ánh lửa, hay cả sự yên ắng khi ai đó ngồi một mình bên làn khói nhẹ. Mùi này ít khi đi một mình – nó mang theo trọng lực ký ức, và thính giác là một phần trong đó. Khi các lớp mùi như cade, gaiac wood, birch tar được dùng trong điều hương, chúng gợi cảm giác của đêm, của tiếng động nhỏ trở nên vang dội – như trong một không gian thiền định.
Mùi hương của cơn mưa tâm trạng: Pluviophile
Lấy cảm hứng từ chính sự giao thoa giữa thính giác và mùi hương trong những ngày mưa, mùi hương Pluviophile được tạo nên như một bản nhạc thầm thì từ thiên nhiên. Thành phần hương đầu là ozone, lá xanh và chút mát lạnh của bạc hà – như tiếng mưa đầu chạm vào đất khô. Lớp giữa pha trà ướp nhẹ và xạ hương trong suốt – tưởng như tiếng piano đệm trong chiều mưa. Còn lại trên da là vetiver đất ẩm và xạ hương trắng – như dư âm của âm thanh đã tan vào không khí, chỉ còn lại cảm giác êm ái lắng sâu.
Cách Nhà Điều Hương Gài Âm Thanh Vào Hương
Để tạo ra một mùi có thể gợi nên âm thanh, nhà điều hương cần làm việc như một nhà soạn nhạc: chọn đúng “nhạc cụ” – tức nguyên liệu – rồi phối hợp chúng thành một bản hoà âm.
Một note cay có thể vang lên như tiếng bước chân khẽ qua sàn gỗ.
Một lớp hương mát lạnh có thể gợi âm thanh của gió tràn vào phòng.
Một tầng khói trầm có thể làm bạn nghĩ tới tiếng than hồng cháy rì rầm trong chiều muộn.
Điều kỳ lạ là âm thanh không thực sự hiện diện – nhưng người ngửi vẫn nghe thấy chúng trong tâm trí. Đây là nghệ thuật của mùi hương: một loại ngôn ngữ không lời, nhưng vẫn có thể ngân vang.
Khi Mùi Hương Trở Thành Giai Điệu Nội Tâm
Trong nhiều trường hợp, mùi hương không chỉ gợi âm thanh vật lý – mà là giai điệu cảm xúc. Một làn hương thoảng qua có thể gợi đến tiếng thở dài, tiếng thì thầm, hay cả khoảng lặng của một kỷ niệm không thể gọi tên.
Đó là khi thính giác bên trong – thứ âm thanh bạn không nghe bằng tai – vang lên cùng lúc với khứu giác. Và lúc ấy, ta không còn phân biệt được đâu là hương, đâu là tiếng, đâu là nỗi nhớ. Tất cả quyện lại thành một khoảnh khắc sống động – thứ mà ngôn ngữ thông thường không thể chạm tới.
Thính Giác Và Mùi Hương: Giao Thoa Của Cảm Xúc Vô Hình
Mối quan hệ giữa mùi hương và thính giác không nằm ở sự mô phỏng hay thay thế, mà ở cách chúng cùng nhau vẽ nên ký ức sống động. Khi một hương thơm khiến bạn nghe thấy âm thanh không tồn tại, đó là lúc bạn đang chạm vào vùng ký ức sâu thẳm nhất của mình.
Trong hành trình sáng tạo và thưởng thức nước hoa, hãy lắng nghe cả những tiếng thì thầm trong mùi hương – bởi có khi đó chính là bản nhạc của chính bạn.
Khi khứu giác chạm vào xúc giác: Trải nghiệm cảm giác da thịt qua tạo hương Béton Chaud
Nghệ thuật tạo tác Patina của R Parfums – Từ mảnh kim loại lặng im đến nghệ thuật chạm khắc
Pluviophile – Khi Cơn Mưa Trở Thành Hình Thái Khứu Giác
